Wspieranie rozwoju dziecka przedszkolnego - rola rodziców i wychowawców przedszkola
Wspieranie rozwoju dziecka przedszkolnego - rola rodziców i wychowawców przedszkola.
- Czynniki decydujące dla optymalnego rozwoju dziecka od urodzenia do dorosłości:
× egzystencjalna rola rodziców w pielęgnowaniu i stymulowaniu rozwoju dziecka
× wspierająca rola przedszkola i grupy rówieśniczej w nabywaniu dojrzałości społecznej i emocjonalnej dziecka
× specjalistyczna pomoc w diagnozie i terapii w sytuacji niefizjologicznego rozwoju dziecka.
- Praca opiekunów nad gotowością dziecka do podjęcia roli przedszkolaka:
× wcześniejsze wysiłki rodziców i potencjalnych wychowawców p-la nakierowane na wyjaśnienie dziecku kierunku zmiany jego dotychczasowej sytuacji życiowej i nowych warunków funkcjonowania
× etap przedszkolny to etap inicjujący funkcjonowanie dziecka poza gronem najbliższych, a stanowiący pomost pomiędzy domem a szkołą, wraz z jej wymaganiami poznawczymi, uwagowymi, emocjonalnymi i społecznymi wobec dziecka.
- Znacząca rola rodziców w towarzyszeniu dziecku i wspieraniu go w jego spontanicznym rozwoju na wszelkich wymiarach:
× A. poznawczym
× B. rozwoju mowy
× C. rozwoju motorycznym i grafomotorycznym
× D. percepcji wzrokowej i słuchowej
× E. społecznym i emocjonalnym
× F. koncentracji uwagi i kontaktu wzrokowego.
A. Optymalny rozwój umysłowy dziecka przedszkolnego:
× warunkuje i gwarantuje naturalną ciekawość poznawczą malucha otaczającym go środowiskiem
× jest podstawą prawidłowego, całościowego rozwoju psychomotorycznego dziecka na etapie przedszkola i osiągnięcia wszystkich kompetencji, przygotowujących je do opanowania późniejszych umiejętności pisania, czytania i liczenia
× warunkuje zdolność dziecka do uważnego słuchania i zapamiętywania kierowanych do niego komunikatów, refleksji nad poprawnością wykonania i zdolnością do autokorekty
× motywuje dziecko do zaangażowania w działanie i kontynuacji celowego wysiłku.
B. Mowa i wymowa dziecka:
× opanowanie systemu językowego jest kompetencją nadrzędną, warunkującą prawidłowy rozwój umysłowy dziecka, istotna jest świadomość rozwoju mowy u dziecka w 3 wymiarach:
- komunikacyjnym (istnieje naturalna motywacja malucha do porozumiewania się z drugą osobą za pomocą mowy, trafnych znaczeniowo wypowiedzi, adekwatnych do sytuacji i osoby rozmówcy, odpowiednich form grzecznościowych, podejmowania symetrycznego dialogu, budowania celowej narracji)
- językowym (optymalny zasób pojęciowy, płynność słowa i dostępność pojęciowa, praktyczna umiejętność stosowania reguł gramatycznych i składniowych, warunkujących operowanie strukturami zdaniowymi)
- artykulacyjnym (poprawna wymowa głosek, sylab i grup spółgłoskowych).
C. Stymulowanie prawidłowego rozwoju motorycznego dziecka przez rodziców w domu i wychowawców w przedszkolu:
- to właściwe napięcie wszystkich partii mięśni i zdolność do adekwatnej do wieku koordynacji ich pracy (siadanie, raczkowanie, chodzenie, chwyt pensetowy, pozycja W niedopuszczalna,
- prawidłowe trzymanie i posługiwanie się kredkami, kolorowanie w konturach, samodzielne rysowanie postaci, wycinanie, lepienie, krojenie, próby grafomotoryczne, płynność ruchów grafomotorycznych i stabilny nacisk ołówka na kartkę, docelowe precyzyjne pismo w liniaturze).
D. Znaczenie gotowości dziecka do percepcji wzrokowej i słuchowej:
- warunkuje wrażliwość dziecka na bodźce słyszane i widziane (słowa, zdania, litery, wyrazy),
- kształtuje świadomość sylabową, potem głoskową, warunkujące samodzielne pisanie ze słuchu i z pamięci,
- pogłębia wrażliwość dziecka na bodźce wzrokowe symboliczne (litery, wyrazy, cyfry i liczby, zapis nutowy),
- warunkuje świadomość głoskowej budowy słów i literowej struktury wyrazów,
- jest podstawą dla identyfikacji liter, sylab i całych wyrazów w nauce płynnego czytania ze zrozumieniem.
E. Adekwatny do wieku rozwój emocjonalny i społeczny:
- warunkuje gotowość dziecka do podjęcia próby oderwania się od matki i doświadczenia pozytywów płynących z zainicjowania i podtrzymania relacji społecznych z rówieśnikami w przedszkolu (bardzo zróżnicowane są reakcje dzieci),
- pozwala na włączenie się i zaakceptowanie zasad obowiązujących w nowej grupie społecznej, obserwacje innych w podobnych sytuacjach trudnych, radzenie sobie z niepowodzeniami i doświadczanie sukcesów na tle grupy rówieśniczej (to pierwsze doświadczenia życiowe naszych dzieci).
F. Trening koncentracji i utrzymania uwagi:
- doświadczanie kontaktu 1:1 w domu, a 1:25 w przedszkolu stymuluje dziecko do natężania uwagi i utrzymywania uważności na kierowanych do niego i grupy poleceniach,
- bezpośrednia zabawa z rówieśnikami wymaga od dziecka uważności, relacji wzrokowej i werbalnej, podążania za zmiennością zasad i przebiegiem wydarzeń w zabawie, modyfikowania własnego zachowania adekwatnie do sytuacji,
- koncentracja jest niezbędna, by dziecko skupiło aktywną uwagę na działaniu i je sfinalizowało,
- filtr ważności bodźca pozwala na ocenę przydatności bodźca i niepoddawanie się zagłuszającemu działaniu dystraktorów.
- Najczęstsze symptomy zaburzeń rozwoju mowy małego dziecka, dające rodzicowi sygnał do niezwłocznej specjalistycznej konsultacji:
- wydłużony etap pojedynczych dźwięków i wspierania się gestem w kontakcie z domownikami (alalia prolongata)
- opóźnienia w poprawności artykulacyjnej podczas wymawiania głosek, sylab i słów (reranie, seplenienie, język przed zębami)
- niski poziom motywacji własnej dziecka do komunikacji słownej z otoczeniem (ADHD, zaburzenia ze spektrum autyzmu, „wyręczająca” postawa rodziców)
- niepłynność w mówieniu (niepłynność fizjologiczna, jąkanie)
- brak reakcji na bodźce słuchowe lub reakcja asymetryczna (badanie słuchu w celu wykluczenia głuchoty lub niedosłuchu)
- zaburzenia w obrębie anatomicznej struktury narządów mowy:
- wada anatomiczna ucha jako narządu zmysłu,
- rozszczep wargi i podniebienia,
- zbyt krótkie wędzidełko,
- duża masa języka,
- wady zgryzu: zgryz otwarty, przodozgryz.
Podsumowanie:
× niezastąpiona rola rodziców w harmonijnym i całościowym rozwoju dziecka przez cały etap wychowania i edukacji,
× niezbędna rola wychowawców przedszkola w optymalnej stymulacji wszystkich sfer rozwoju dziecka od 3. roku życia do podjęcia obowiązku szkolnego,
× konieczna pomoc specjalistów (psycholog, neurologopeda), w sytuacji niefizjologicznego i niepokojącego przebiegu rozwoju dziecka w jakiejkolwiek sferze kompetencyjnej.
Opracowała
Barbara Walińska - psycholog neurologopeda