Jagódki Jagódki Poziomki Poziomki Orzeszki Orzeszki Jarzębinki Jarzębinki Grzybki Grzybki

Nagroda i kara w wychowaniu dziecka

 

NAGRODA I KARA W WYCHOWANIU DZIECKA

 

opracowała: mgr Lidia Małecka

 

Nagroda i kara uważane są za czynności , które pobudzają ludzi do działania. Czynnikiem dodatnim jest nagroda, zaś czynnikiem ujemnym jest kara. Posługując się odpowiednio tymi czynnikami możemy wpływać na postępowanie ludzi .

W ujęciu pedagogicznym kara i nagroda są środkami stosowanymi świadomie w pracy wychowawczej w celu wywołania zmiany w postępowaniu wychowanka.

W. Okoń uważa, że nagroda jest formą aprobaty czyjegoś zachowania, sprawiającą osobie nagrodzonej satysfakcję i zadowolenie, a tym samym utrwalającą u niej wzory postępowania akceptowane przez środowisko. Ze względu na to, że nawiązywanie do pozytywnych stron zachowania ludzi przynosi lepsze skutki wychowawcze, niż stałe podkreślanie ich braków, nagroda powinna być częściej stosowana niż kara. W pedagogice nie zaleca się jednak nadużywanie nagród , zwłaszcza niewłaśc iwe jest nagradzanie materialne uczniów za bardzo dobre oceny, gdyż dobra ocena jest już wystarczającą nagrodą, jednakże każdorazowe solidne wykonanie określonych zadań przez dziecko zasługuje na jakiś rodzaj nagrody.

Karą W. Okoń nazywa sztucznie lub w sposób naturalny wywołaną sytuację przykrą dla dziecka ,mająca zahamować niepożądany rodzaj zachowania. Stosowanie kary w wychowaniu sprowadza się do wywołania przykrych konsekwencji , związanych z wykonaniem lub niewykonaniem przez dziecko pewnych czynności . Celem kary jest wytworzenie w świadomości dziecka związku niezadowolenia z czynami niepożądanymi. Chodzi o to , aby dziecko , dopuściwszy się przewinienia , nie przechodziło nad nim do porządku dziennego. W karaniu dziecka powinniśmy stosować określoną gradację , przechodząc od kary najłagodniejszej , jaką jest zwrócenie uwagi, do bardziej surowej. Ważne by kara była współmierna do przewinienia. Sens pedagogiczny ma jedynie ta kara, która prowadzi do poprawy.

Nagrody i kary nie są obojętne dla uzyskiwanych efektów uczenia się. Wartości nagród nikt nie neguje , kontrowersje dotyczą natomiast skuteczności kar. W zasadzie stwierdza się , że najlepsze efekty daje łączne stosowanie nagród i kar, nieco gorsze uzyskuje się wtedy, gdy wprowadza się tylko nagrody, najgorsze zaś w przypadku stosowania samych kar. A zatem nagroda i kara jest formą wzmacniania.

 

KLASYFIKACJA NAGRÓD :

1.Pochwała – uznanie, podziw, pieszczota werbalna, aprobata, drobny upominek rzeczowy.

2. Sprawianie przyjemności- wspólny spacer, zabawa, czytanie bajki, przyjacielska rozmowa.

3. Wspólne atrakcyjne spędzanie czasu- wspólny wyjazd, wycieczka, impreza, wyjście do kina

 

Nagrody pieniężne powinny być w ogóle wyłączone z praktyki wychowawczej w wieku przedszkolnym. Nie można „płacić” dziecku za osiągnięcie w jakieś dziedzinie , aby nie wytworzyć u niego postawy pełnej interesowności, lekceważenia wysiłku potrzebnego do zarobienia pieniędzy. Realizacja tej zasady jest szczególnie ważna w dzisiejszych czasach, gdy podstawowe potrzeby dzieci są na ogół zaspokajane, a równocześnie w wielu środowiskach występuje nadmierne dążenie ludzi do posiadania i przywiązania do wartości materialnych. Wiele trudnych problemów związanych z tą nagrodą może rozwiązać skarbonka. Skarbonka nauczy dziecko finansowej powściągliwości , gospodarności i cierpliwości. Do skarbonki mogą odwoływać się rodzice , którzy nie chcą, albo nie mogą wydać pieniędzy na zachcianki dziecka.

 

KLASYFIKACJA KAR

Kary pedagogiczne:

1. Kara naturalna – jest bezpośrednim następstwem winy. Na przykład : Dziecko zniszczyło celowo zabawkę kolegi – powinno naprawić , oddać w zamian własną lub kupić nową za własne pieniądze ze skarbonki.

Dziecko nie posprzątało zabawek , nie wyjdzie do kolegów na podwórko. Nie powinniśmy przy tym długo tłumaczyć, dyskutować i wygłaszać umoralniających pogadanek tylko przytoczyć argument: zaniedbany obowiązek – nie ma przyjemności. Odezwało się niegrzecznie do dziadka- musi go serdecznie przeprosić.

2. Wyrażanie swego smutku i zawodu dla dziecka kochającego swoich rodziców jest poważną karą, gdyż swoim nagannym zachowaniem skrzywdziło ich. Nawet małe dziecko, niezdolne do empatii, przeżywa jako przykrość smutek matki, jeśli wie , że jest sprawcą jej niezadowolenia. Tuli się , przeprasza, ponieważ lubi uśmiech i radość wokół siebie.

3. Czasowe odebranie przyznanego przywileju lub rzeczy np. czasowe schowanie ulubionej zabawki, odseparowanie od zabawy.

4. Odmawianie dziecku przyjemności – szkodliwa jest przesada i zbyt częste uciekanie się do tego sposobu karania. Ciągłe pozbawianie przyjemności może doprowadzić do buntu, gdyż życie stanie się nudne, pozbawione uroku.

Kary niepedagogiczne:

1. Kary fizyczne- wysoce szkodliwe i mało skuteczne. Kary fizyczne stosują rodzice pod wpływem tradycji. „ Mnie bili i wyrosłem na porządnego człowieka” .

Kara fizyczna poniża godność dzieci, upokarza je, widzą wtedy one swoją niemoc i bezsilność . Dorosły , silny człowiek mści się na dziecku, które nie może nie tylko oddać , ale nawet bronić się, choćby miało zostać kaleką. Jest to tak potworne barbarzyństwo , że nie może przynieść chluby ani ojcu ani matce. Nadużywanie własnej siły wobec istot słabszych jest poniżej ludzkiej godności.

2. Straszenie – to typ kary słownej , która powoduje takie urazy psychiczne, jak nerwice lękowe, fobie a nawet różne objawy somatyczne.

3. Upokarzające kary słowne – wyzwiska, reakcja krzykiem , poniżają dziecko i wywołują niekorzystne następstwa - obniżają jego samoocenę. Dzieci też naśladując dorosłych obrzucają przezwiskami kolegów.

Nagrody powinny być stosowane w parze z karami jako świadome środki wychowawcze. Nie ma uniwersalnych nagród, ani uniwersalnych kar. Dzieci są bardzo różne , jedne spokojne i bardzo wrażliwe, inne żywiołowe i silne emocjonalnie. Kary i nagrody winny być dostosowane do wrażliwości emocjonalnej dziecka.

 

Bibliografia:

M. Ochmański „ Nagrody i kary w wychowaniu dzieci w młodszym wieku szkolnym”

Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej TWP , Warszawa 2001